ยุคลธรรม คือ อะไร

[kai]

ยุคลธรรม คือ อะไร

ยุคล เป็นทั้งบาลีและสันสกฤต แปลว่า คู่, ทั้งสอง
ดังนั้น ยุคลธรรม คือ ธรรมที่เป็นคู่ๆ กันอยู่
ยุคลธรรม จึงหมายถึง ธรรมที่เป็นส่วนคู่

ในขณะที่ประกอบจิตไป อธิจิต
เป็นจิตที่เป็น สหรคต
( อยู่ในระหว่างการทำ อธิจิต )

คำว่า กาย หมายถึง เวทนา สัญญา สังขาร
คำว่า จิต หมายถึง วิญญาณ

ในการทำสมาธิ เป็นเรื่องของ อธิจิต
จึงไม่มีรูป ปรากฏ

มีแค่ความรู้สึก จดจำ ปรุงแต่ง
ปรากฏ ๆ ปรากฏ ด้วย การภาวนา ตามวิตก วิจาร
ตามการเข้าถึง ปีติ เมื่อ ปีติ ดับลงไป
ก็เข้าสู่กระบวนการ ปัสสัทธิ ซึ่งปัสสัทธิ
ก็จะส่งผล ไปที่สุข เรียกว่า สุขสมาธิ
หรือ สุขที่เกิดจากการที่จิต มีสมาธิ
แม่บท ยุคลธรรม 6 คู่ ใน สหรคต
================================

[๕๕] กตมา ตสฺมึ สมเย กายปฺปสฺสทฺธิ โหติ ยา ตสฺมึ
สมเย เวทนากฺขนฺธสฺส สญฺญากฺขนฺธสฺส สงฺขารกฺขนฺธสฺส ปสฺสทฺธิ ปฏิปฺปสฺสทฺธิ ปสฺสมฺภนา ปฏิปฺปสฺสมฺภนา ปฏิปฺปสฺสมฺภิตตฺตํ อยํ ตสฺมึ สมเย กายปฺปสฺสทฺธิ โหติ ฯ
[๕๖] กตมา ตสฺมึ สมเย จิตฺตปฺปสฺสทฺธิ โหติ ยา ตสฺมึ
สมเย วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส ปสฺสทฺธิ ปฏิปฺปสฺสทฺธิ ปสฺสมฺภนา ปฏิปฺปสฺสมฺภนา ปฏิปฺปสฺสมฺภิตตฺตํ อยํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตปฺปสฺสทฺธิ
โหติ ฯ
ทีเหลือก็ไปดูใน พระไตรปิฏก
--------------------------------------------------------

[๕๕] กายปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
การสงบ การสงบระงับ กิริยาที่สงบระงับ ความสงบระงับแห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น.

[๕๖] จิตตปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
การสงบ การสงบระงับ กิริยาที่สงบ กิริยาที่สงบระงับ ความสงบระงับแห่งวิญญาณขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น.

[๕๗] กายลหุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความเบา ความรวดเร็ว ความไม่เชื่องช้า ความไม่กระด้าง แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายลหุตา มีในสมัยนั้น.

[๕๘] จิตตลหุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความเบา ความรวดเร็ว ความไม่เชื่องช้า ความไม่กระด้าง แห่งวิญญาณขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตลหุตา มีในสมัยนั้น.

[๕๙] กายมุทุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความอ่อน ภาวะที่อ่อน ความไม่กักขฬะ ความไม่แข็ง แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายมุทุตา มีในสมัยนั้น.

[๖๐] จิตตมุทุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความอ่อน ภาวะที่อ่อน ความไม่กักขฬะ ความไม่แข็ง แห่งวิญญาณขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตมุทุตา มีในสมัยนั้น.

[๖๑] กายกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
กิริยาที่ควรแก่การงาน ความควรแก่การงาน ภาวะที่ควรแก่การงาน แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น.

[๖๒] จิตตกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
กิริยาที่ควรแก่การงาน ความควรแก่การงาน ภาวะที่ควรแก่การงาน แห่งวิญญาณขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น
.
[๖๓] กายปาคุญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
กิริยาที่คล่องแคล่ว ความคล่องแคล่ว ภาวะที่คล่องแคล่ว แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายปาคุญญตา มีในสมัยนั้น.

[๖๔] จิตตปาคุญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
กิริยาที่คล่องแคล่ว ความคล่องแคล่ว ภาวะที่คล่องแคล่ว แห่งวิญญาณขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตปาคุญญตา มีในสมัยนั้น

[๖๕] กายุชุกตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความตรง กิริยาที่ตรง ความไม่คด ความไม่โค้ง ความไม่งอ แห่งเวทนาขันธ์สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายุชุกตา มีในสมัยนั้น.

[๖๖] จิตตุชุกตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความตรง กิริยาที่ตรง ความไม่คด ความไม่โค้ง ความไม่งอ แห่งวิญญาณขันธ์
ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตุชุกตา มีในสมัยนั้น.
_____________________________________________
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๔ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๑ ธรรมสังคณีปกรณ์ จิตตุปปาทกัณฑ์ กุศลธรรม กามาวจรมหากุศลจิต ๘ จิตดวงที่ ๑ บทภาชนีย์
ที่มา http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php...
สรุปตามอภิธรรมแล้ว ได้ ๖ คู่ คือ

๑. กายปัสสัทธิ-จิตตปัสสัทธิ
ใช้ฐานเดียวกัน กับ ขุททกาปีติ

๒. กายลหุตา-จิตตลหุตา
ใช้ศูนย์นาภี

๓. กายมุทุตา-จิตตมุทุตา
ใช้ฐานเดียวกัน กับ ขณิกาปีติ

๔. กายกัมมัญญตา-จิตตกัมมัญญตา
ใช้ฐานเดียวกัน กับ โอกกันติกาปีติ

๕. กายปาคุญญตา-จิตตปาคุญญตา
ใช้ฐานเดียวกัน กับ อุพเพงคาปีติ

๖. กายุชุกตา-จิตตุชุกตา
ใช้ฐานเดียวกัน กับ ผรณาปีติ[/color]

8 กันยายน 2564