แม่บท วิจิกิจฉา

[kai]

แม่บท วิจิกิจฉา
=========================
๖๗๒] วิจิกิจฉา เป็นไฉน?
 ปุถุชนเคลือบแคลงสงสัยในพระศาสดา ในพระธรรม ในพระสงฆ์ ในสิกขา ในส่วน อดีต ในส่วนอนาคต ทั้งในส่วนอดีตและส่วนอนาคต ในปฏิจจสมุปปาทธรรมที่ว่า เพราะธรรม นี้เป็นปัจจัยธรรมนี้จึงเกิดขึ้น การเคลือบแคลง กิริยาที่เคลือบแคลง ความเคลือบแคลง ความคิดเห็นไปต่างๆ นานา ความตัดสินอารมณ์ไม่ได้ ความเห็นเป็นสองแง่ ความเห็นเหมือนทางแพร่ง ความสงสัย ความไม่สามารถจะถือเอาโดยส่วนเดียวได้ ความคิดส่ายไป ความคิดพร่าไป ความไม่สามารถจะหยั่งลงถือเอาเป็นยุติได้ ความกระด้างแห่งจิต ความลังเลใจ อันใด นี้เรียกว่า วิจิกิจฉา.
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔  พระอภิธรรมปิฎกเล่มที่ ๑
ธรรมสังคณีปกรณ์
-------------------------------------------------------
ลูกศรความสงสัยเป็นไฉน? ความสงสัยในทุกข์ ความสงสัยในทุกขสมุทัย ความสงสัยในทุกขนิโรธ ความสงสัยในทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา ความสงสัยในส่วนเบื้องต้น ความสงสัยในส่วนเบื้องปลาย ความสงสัยในส่วนเบื้องต้นและส่วนเบื้องปลาย ความสงสัยในธรรมทั้งหลายที่อาศัยกันเกิดขึ้น คือความที่ปฏิจจสมุปบาทมีอวิชชานี้เป็นปัจจัย ความสงสัย กิริยาที่สงสาร ความเป็นผู้สงสัย ความเคลือบแคลง ความลังเล ความเป็นสองทาง ความไม่แน่ใจ
ความไม่แน่นอน ความไม่ตกลงใจ ความไม่อาจตัดสิน ความไม่กำหนดถือเอาได้ ความที่จิตหวั่นไหวอยู่ ความติดขัดในใจ นี้ชื่อว่าลูกศรความสงสัย
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๒๙  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๒๑
ขุททกนิกาย มหานิทเทส
ว่าด้วยลูกศร ๗ ประการ
-----------------------------------------------------------
วิจิกิจฉา (ความสงสัย) ๑๖ อย่าง
สงสัยความเป็นไปในอดีต ๕
1. เราได้มีแล้วหรือหนอในชาติก่อน ?
2. หรือเราไม่ได้มีแล้วในชาติก่อน ?
3. เราได้มีแล้วในชาติก่อน เราเป็นอะไร ? (คือว่าเป็นกษัตริย์ หรือพราหมณ์ หรือพ่อค้า ชาวนาเป็นต้น)
4. เราได้มีแล้วในชาติก่อน เรามีรูปพรรณสัณฐานเป็นอย่างไร ? (คือว่ามีรูปร่างใหญ่ น้อย สูง ต่ำ ขาวเป้นอย่างไร ข้อนี้ บางท่านว่าเราเป็นผู้มีสุข ทุกข์ เป็นอย่างไร)
5. เราได้เป็นอะไรแล้ว จึงได้เป็นอะไรอีกเล่าในชาติก่อน ?
สงสัยความเป็นไปในอนาคต ๕
๖. เราจักมีหรือหนอในชาติหน้า ? (เราจะได้บังเกิดอีกหรือหนอ?)
๗. หรือเราจักไม่มีในชาติหน้า ? (หรือว่าเราจักไม่บังเกิดอีก ?)
๘. เราจักมีในชาติหน้า เราจักเป็นอะไร ? (เราจักเกิดในชาติหน้า จักเกิดเป็นอะไร ?)
๙. เราจักมีในชาติหน้า จักมีรูปพรรณสัณฐานเป็นอย่างไร ? (บางท่านว่า เราจักเกิดในชาติหน้าจะมีสุข ทุกข์ เป็นอย่างไร ?
๑๐. เราจักเป็นอะไรแล้ว จักเป็นอะไรอีกต่อไป ?
สงสัยความเป็นไปในปัจจุบัน ๖
๑๑. เดี๋ยวนี้เราจักมีอยู่หรือหนอ ?
๑๒. หรือว่าเราไม่มีในเวลานี้ ?
๑๓. เรามีอยู่เดี๋ยวนี้ เราเป็นอะไร ? (คือว่า เป็นกษัตริย์ หรือพราหมณ์ พ่อค้า ชาวนา ?)
๑๔. เรามีอยู่เดี๋ยวนี้ เราเป็นอย่างไร ? (คือว่ามีรูปพรรณสัณฐาน ใหญ่ น้อย สูง ต่ำ ดำ ขาว เป็นอย่างไร ?)
๑๕. เราเป็นสัตว์มาแต่ไหน ? (เรามาจากที่ไหน จึงมาบังเกิดในที่นี้ ?)
๑๖. เราจักไปบังเกิดที่ไหนอีกเล่า ?
------------------------------------------------
วิจิกิจฉามี ๘ ประการ คือ
สงสัยในพระพุทธเจ้า ๑
สงสัยในพระธรรม ๑ สงสัยในพระสงฆ์ ๑
สงสัยในสิกขา ๑
สงสัยในขันธ์ที่เป็นอดีต ๑
สงสัยในขันธ์ที่เป็นอนาคต ๑
สงสัยในขันธ์ที่เป็นอดีตและอนาคต ๑
สงสัยในปฏิจจสมุปบาท ๑
--------------------------------------------------
วิจิกิจฉา ๓ อย่าง
วิจิกิจฉาหยาบ สงสัยในบุคคลผู้สอนธรรม
วิจิกิจฉากลาง สงสัยในธรรมที่นำมาสอน
วิจิกิจฉาละเอียด สงสัยเมื่อทำตามวิธีการแล้วไม่ได้ผลสำเร็จ

คำบรรยายหายเจ็บคอแล้วจะมาบรรยายให้ฟังนะ
เจริญธรรม
8 พฤษภาคม 2022