ยุคลธรรม คือ อะไร

[kai]

ยุคลธรรม คือ อะไร
    ยุคล เป็นทั้งบาลีและสันสกฤต แปลว่า คู่, ทั้งสอง
    (ตามความหมายของ พจนานุกรมอิเล็กทรอนิกส์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒)
    ดังนั้น ยุคลธรรม คือ ธรรมที่เป็นคู่ๆ กันอยู่
    ขอให้สังเกตข้อความในพระไตรปิฎก ดังนี้
    [๕๕] กายปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    การสงบ การสงบระงับ กิริยาที่สงบระงับ ความสงบระงับแห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น.
    [๕๖] จิตตปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    การสงบ การสงบระงับ กิริยาที่สงบ กิริยาที่สงบระงับ ความสงบระงับแห่งวิญญาณขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตปัสสัทธิ มีในสมัยนั้น.
    [๕๗] กายลหุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    ความเบา ความรวดเร็ว ความไม่เชื่องช้า ความไม่กระด้าง แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายลหุตา มีในสมัยนั้น.
    [๕๘] จิตตลหุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    ความเบา ความรวดเร็ว ความไม่เชื่องช้า ความไม่กระด้าง แห่งวิญญาณขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตลหุตา มีในสมัยนั้น.
    [๕๙] กายมุทุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    ความอ่อน ภาวะที่อ่อน ความไม่กักขฬะ ความไม่แข็ง แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายมุทุตา มีในสมัยนั้น.
    [๖๐] จิตตมุทุตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    ความอ่อน ภาวะที่อ่อน ความไม่กักขฬะ ความไม่แข็ง แห่งวิญญาณขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตมุทุตา มีในสมัยนั้น.
    [๖๑] กายกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    กิริยาที่ควรแก่การงาน ความควรแก่การงาน ภาวะที่ควรแก่การงาน แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น.
    [๖๒] จิตตกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    กิริยาที่ควรแก่การงาน ความควรแก่การงาน ภาวะที่ควรแก่การงาน แห่งวิญญาณขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตกัมมัญญตา มีในสมัยนั้น.
    [๖๓] กายปาคุญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    กิริยาที่คล่องแคล่ว ความคล่องแคล่ว ภาวะที่คล่องแคล่ว แห่งเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายปาคุญญตา มีในสมัยนั้น.
    [๖๔] จิตตปาคุญญตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    กิริยาที่คล่องแคล่ว ความคล่องแคล่ว ภาวะที่คล่องแคล่ว แห่งวิญญาณขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตปาคุญญตา มีในสมัยนั้น
    [๖๕] กายุชุกตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    ความตรง กิริยาที่ตรง ความไม่คด ความไม่โค้ง ความไม่งอ แห่งเวทนาขันธ์สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า กายุชุกตา มีในสมัยนั้น.
    [๖๖] จิตตุชุกตา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
    ความตรง กิริยาที่ตรง ความไม่คด ความไม่โค้ง ความไม่งอ แห่งวิญญาณขันธ์
    ในสมัยนั้น อันใด นี้ชื่อว่า จิตตุชุกตา มีในสมัยนั้น.
_____________________________________________
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๔ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๑ ธรรมสังคณีปกรณ์
จิตตุปปาทกัณฑ์ กุศลธรรม กามาวจรมหากุศลจิต ๘ จิตดวงที่ ๑ บทภาชนีย์
ที่มา http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=34...
    สรุปตามอภิธรรมแล้ว ได้ ๖ คู่ คือ
     ๑. กายปัสสัทธิ-จิตตปัสสัทธิ
     ๒. กายลหุตา-จิตตลหุตา
     ๓. กายมุทุตา-จิตตมุทุตา
     ๔. กายกัมมัญญตา-จิตตกัมมัญญตา
     ๕. กายปาคุญญตา-จิตตปาคุญญตา
     ๖. กายุชุกตา-จิตตุชุกตา
     ดังนั้นอาจเป็นไปได้ว่า ห้องพระยุคลธรรม ๖ ในกรรมฐานมัชฌิมาฯ
     มีที่มาจาก "ธรรมทั้ง ๖ คู่นี้" เป็นความเห็นส่วนตัวครับ ไม่ใช่คำของครูอาจารย์
     ถึงตรงนี้คงพอเข้าใจแล้วว่า ยุคลธรรม คือ อะไร
27 มีนาคม 2022