"อนัตตา" คืออะไร

[kai]

ถาม คำถามสุดท้ายละครับ "อนัตตา" คืออะไร ขอ พอจ อธิบายหน่อยครับ


ตอบ คำว่า อนัตตา เอาตามคำแปลตรง หมายถึง
ว่างเปล่าจากตัวตนที่แท้จริง  เช่น ดิน เป็น อนัตตา
สภาพของดินขึ้นรูปได้หลายแบบ

ดังนั้นตัวตนของดินที่เป็นรูปร่างนั้น
ท่านกล่าวว่าเป็น อนัตตา มีเพียงคุณของดิน
ที่ยังเป็นดิน อย่างนี้เป็นต้น

คน เป็น อนัตตา ที่เป็นอนัตตา ก็เพราะว่า
รูปร่างเปลี่ยนไปตามกาล จาก ทารกแรกเกิด เป็นเด็ก
เป็นผู้ใหญ่ เป็นคนแก่ เป็นซากศพ นั้นถึงจึงกล่าวว่า
คนเป็นอนัตตา แม้เพียงจิตวิญญาณก็ยังต้อง
เปลี่ยนไปตามกาลเวลา ความคิดแต่ละเวลาก็ต่างกัน
วิญญาณ จึงเป็นอนัตตา อย่างนี้เป็นต้น
ในความหมายของ อนัตตลักขณสูตร

ข้อความว่า
รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
เป็นอนิจจัง ทุกขัง

ความรู้ระดับนี้  ยังเป็น โยคาวจร
แต่พอได้ดวงตาเห็นจะเห็นว่า
รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เป็นอนัตตา
เพราะเห็นอย่างนี้ จึงเป็น โสดาบัน
ความรู้โสดาบัน คำว่า อนัตตา หมายถึง

ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเรา ไม่ใช่ตัวตนของเรา
มีแค่ 3 ความหมาย เท่านั้น

ไม่ใช่เรา ก็เพราะว่า ไม่สามารถกล่าวได้ว่าเป็นเรา
รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ไม่ใช่เรา

ไม่ใช่ของเรา ก็เพราะว่า คำว่าเราหายไป
มันจึงไม่มีเจ้าของ อยู่ในความหมายว่า
ไม่ใช่ของเรา เพราะปราศจากเจ้าของ
รูป  เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ไม่ใช่ของเรา

ไม่ใช่ตัวตนของเรา สุดท้าย
สิ่งที่ยึดมั่นถือมั่นเมื่อรู้ในเบื้อต้นตามความเป็นจริงจึงรู้ว่า
ไม่ใช่ตัวตนของเรา  กายที่ปรากฏ ไม่ใช่ตัวตนของเรา
สิ่งที่คิดว่าเป็นของเราตอนต้นสุดท้ายก็ปรากฏว่า
ไม่ใช่ของเรา ท่านจึงกล่าวว่า
เมื่อเรารู้ว่าเราไม่ได้เป็นเจ้าของ
เป็นแต่คนที่ใช้อยู่เท่านั้น เหมือน โรงแรม จ่ายราคา
แล้วนอนหมดเวลาก็ต้องจากกันไปอย่างนี้ดังนั้น
ความยึดมั่นถือมั่นในความเป็นเจ้าของ จึงหายไปนี่เอง
จึงทำให้จิตฉลาด ไม่หวง ไม่ห่วง อีกต่อไป
ชื่อว่า ได้ดวงตาเห็นธรรม หรือได้ปฐมมรรค

โสดาบัน ย่อมรู้ว่า สามีที่อยู่ ไม่ใช่ของเรา
ภรรยา ที่มีอยู่ไม่ใช่ของเรา
สมบัติที่มีอยู่ไม่ใช่ของเรา
สักวันหนึ่งสิ่งที่คิดว่าเป็นของเราก็ต้องจากเราไป
สุดท้ายก็ไม่มีอะไรเป็นของเราติดตัวไปสักอย่าง
นั่ยจึงทำให้ละสักกายทิฏฐิ
===================================
ที่นี้คำว่า อนัตตา ในฐานะพระอรหันต์
พระพุทธเจ้าแสดงไว้ในพระสูตรชื่อว่า
อนัตตลักขณสูตร
ตรงนี้จะอธิบายค่อนข้างยากสักหน่อย
แต่จะต่างกันแค่หน่อยเดียว

ในโสดาบัน อาศัย สิ่งที่ปรากฏด้วย ธาตุ 
จึงระบุได้ว่าเป็นเจ้าของ และรู้ได้ว่า เป็นอนัตตา

ในพระอรหันต์ นั้นท่านมุ่งไปที่ตัววิญญาณ
ซึ่งปรากฏด้วย อุปาทายรูป 24
เพราะมองเห็น อุปาทายรูป 24 เป็นอนัตตา
จิตจึงหลุดพ้น ในระดับพระอรหันต์นี่หมายถึง
สภาวะธรรมที่ยึดถือไม่ปรากฏด้วย ธาตุทั้ง 5
แต่ปรากฏด้วย สภาวะรู้ ( วิญญาณ )

ดังนั้นพอ วิญญาณรู้แจ้ง วิญญาณ
ก็พ้นจากการเวียนว่าตายเกิด
คำอธิบาย เรื่องคำว่า อนัตตานี้
ท่านจึงกล่าวว่า คือ สภาวะธรรม
ในบทสวด พระอภิธรรมบทที่ 1 นั่นแหละ
ทั้งหมดคืออนัตตา

พระพุทธเจ้าจึงทรงคำว่า
สัพเพ สังขารา อนิจจา
สัพเพ สังขารา ทุกขา
สัพเพ ธัมมา อนัตตา

คำว่า สภาวะธรรมทั้งปวงเป็นอนัตตานี้
เป็นคำพูดของพระพุทธเจ้าที่แสดงคำว่า อนัตตา
ในความหมายของพระอรหันต์
เรื่องนี้พูดแล้วก็ยาว แต่เอาว่าสรุปไว้เพียงเท่านี้ก่อน

เจริญธรรม / เจริญพร
20 มกราคม 2565