แม่บท ลำดับของมรรค
================================
อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ ภิกฺขเว ตถาคตานํ ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ
วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ
=====================================
ดูกรภิกษุทั้งหลาย จักษุ ญาณ ปัญญา วิชชา แสงสว่าง ได้เกิดขึ้นแก่
พระตถาคตทั้งหลาย ในธรรมที่ไม่เคยได้ฟังมาก่อนว่า นี้ทุกขอริยสัจ
ลำดับของการเกิดมรรค
1. จักษุ ( จักขุ ) ดวงตาเห็นธรรม
2. ญาณ ( ญาน ) ความรู้ในธรรมที่ยกขึ้นมา
3. ปัญญา ( ปัญญา ) เห็นชัดเจนแจ่มแจ้งและกำหนดรู้ได้อย่างดี
4. วิชชา ( วิชชา ) กัมมัฏฐาน
5. แสงสว่าง ( อาโลโก ) แสงสว่างก่อนนิมิต
แม่บท ทุกขอริยสัจ
=======================================
กตมญฺจ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาติสฺส
วจนียํ ฯ กตเม ปญฺจ ฯ รูปูปาทานกฺขนฺโธ ฯเปฯ วิญฺญาณูปาทานกฺ-
ขนฺโธ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ
========================================
ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ทุกขอริยสัจเป็นไฉน? ควรจะกล่าวได้ว่า อุปาทาน
ขันธ์ ๕ อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นไฉน? ได้แก่อุปาทานขันธ์คือรูป อุปาทานขันธ์คือเวทนา อุปาทานขันธ์คือสัญญา อุปาทานขันธ์คือสังขาร อุปาทานขันธ์คือวิญญาณ นี้เรียกว่าทุกขอริยสัจ.
( อุปาทานขันธ์ทั้ง 5 เป็นตัวทุกข์ )
แม่บท ทุกขอริยสัจจะ อย่างละเอียด อายตนะ เป็นตัวทุกข์
=======================================
กตมญฺจ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ ฉ อชฺฌตฺติกานิ
อายตนานีติสฺส วจนียํ ฯ กตมานิ ฉ ฯ จกฺขฺวายตนํ ฯเปฯ
มนายตนํ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ
========================================
ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ทุกขอริยสัจเป็นไฉน? ควรจะกล่าวว่า อายตนะ
ภายใน ๖ อายตนะภายใน ๖ เป็นไฉน? คือ อายตนะคือตา ฯลฯ อายตนะคือใจ นี้เรียกว่า ทุกขอริยสัจ.